ગુરુઓને હંમેશાં માતાપિતા સમાન માનવામાં આવે છે. ગુરુના જ્ઞાન વિના કોઈ પણ મનુષ્ય જીવનમાં કંઈ કરી શકતો નથી. એક સારા માર્ગદર્શક અમને સારા જીવનના મુશ્કેલ માર્ગોને સરળ બનાવવામાં મદદ કરે છે. દર વર્ષે ગુરુ શિષ્યનો આ સંબંધ ગુરુ પૂર્ણિમાના દિવસે ઉજવવામાં આવે છે. આ દિવસ તમામ વિદ્યાર્થીઓના જીવનમાં ખૂબ મહત્વ ધરાવે છે.
જો તમે પણ ઇચ્છતા હોવ તો, આ વર્ષે તમારા ગુરુઓને ગુરુ દક્ષિણા તરીકે, ગુરુ પૂર્ણિમા (હિન્દીમાં ગુરુ પૂર્ણિમા અવતરણ) ની શુભકામનાઓ વહેલી સવારે વહેંચો. આ વર્ષે ગુરુ પૂર્ણિમાનો વિશેષ તહેવાર 24 જુલાઈએ આવશે. તો ચાલો અમે તમને આ ગુરુ પૂર્ણિમાને એવા ગુરુ શિષ્યોની જોડી વિશે જણાવીએ છીએ જે ભારતીય ઇતિહાસમાં આજે પણ યાદ છે.
ગુરુ પૂર્ણિમા ક્યારે છે
મહર્ષિ વેદ વ્યાસને ગુરુ શિષ્ય પરંપરાના પ્રથમ ગુરુ માનવામાં આવે છે, નાળિયેરને તોડવાની વિદ્યા શીખવા માટે ભીલને તેમના ગુરુ માનવામાં આવતા હતા
આ વર્ષે, ગુરુ પૂર્ણિમાનો તહેવાર 24 જુલાઈ એટલે કે શનિવારે આવી રહ્યો છે. તે ગુરુ પૂર્ણિમા મહર્ષિ વેદ વ્યાસના જન્મદિવસ નિમિત્તે ઉજવવામાં આવે છે. વેદ વ્યાસ જી શ્રીમદ્ ભાગવત, મહાભારત, બ્રહ્મસૂત્ર, મીમામસ ઉપરાંત તેઓ 18 પુરાણોના લેખક પણ માનવામાં આવે છે. તેથી જ તેને આદિ ગુરુ પણ કહેવામાં આવે છે.
શાસ્ત્રોમાં, ગુરુનું પદ ભગવાન કરતાં ઉચ્ચ સ્થાન આપવામાં આવ્યું છે, એટલે કે ગુરુ ભગવાનથી ઉપર છે. તેથી ગુરુ પૂર્ણિમાના દિવસે તમારા ગુરુની વિશેષ પૂજા કરવાનો નિયમ છે. આ દિવસે ગુરુ દક્ષિણા આપીને ગુરુના આશીર્વાદ લેવાની પરંપરા છે. કેટલાક લોકો આ દિવસે મુહૂર્તા પ્રમાણે પૂજા કરવાનું પસંદ કરે છે.
ગુરુ પૂર્ણિમા કેમ ઉજવવામાં આવે છે?
ગુરુપૂર્ણિમા દર વર્ષે અષાઢ મહિનાના શુક્લ પક્ષની પૂર્ણિમાના દિવસે ઉજવવામાં આવે છે. મહર્ષિ વેદ વ્યાસના જન્મદિવસ પર ગુરુ પૂર્ણિમાની ઉજવણી કરવામાં આવે છે. વેદવ્યાસા ઋષિ પરાશરનો પુત્ર હતો. મહર્ષિ વેદ વ્યાસ એક મહાન વિદ્વાન હતા. જ્યારે પણ હિન્દુ ઇતિહાસમાં શિક્ષણ અને ગુરુઓની વાત થાય છે ત્યારે મહર્ષિ વેદ વ્યાસ જીનું નામ ચોક્કસપણે સામે આવે છે. ઇતિહાસકારો અને પૌરાણિક તથ્યો કહે છે કે મહર્ષિ વેદ વ્યાસને ત્રણેય કાળનું જ્ઞાન હતું.
ગુરુ પૂર્ણિમા પર ગુરુ શિષ્યોની જોડીઓ
દ્રોણાચાર્ય
દ્રોણાચાર્ય અને અર્જુનની જોડી એ ગુરુ-શિષ્ય જોડી છે, જેને કોઈ ભૂલી શકે નહીં. દ્રોણાચાર્ય કૌરવો અને પાંડવોના શાસક હતા. મહાભારતમાં ધૃતરાષ્ટ્ર અને ગાંધારીના 100 પુત્રો અને રાજા પાંડુના 5 પુત્રો તેમના શિષ્યો હતા. દ્રોણાચાર્ય એક મહાન આર્ચર ગુરુ હતા ગુરુ દ્રોણનો જન્મ એક દ્રોની એટલે કે વાસણમાં થયો હતો અને તેમના પિતાનું નામ મહર્ષિ ભારદ્વાજ હતું અને તે દેવગુરુ બૃહસ્પતિના અવતાર હતા.
દ્રોણાચાર્યએ કૌરવો અને પાંડવો વચ્ચે કોઈ ભેદ રાખ્યો ન હતો, પરંતુ તેમ છતાં અર્જુન તેમનો પ્રિય શિષ્ય બન્યો. અર્જુન શ્રેષ્ઠ તીરંદાજ માનવામાં આવતા હતા. જ્યારે મહાભારતનું યુદ્ધ શરૂ થયું ત્યારે તેમના ગુરુ દ્રોણાચાર્ય વિરોધીની સેનામાં ઉભા હતા ત્યારે અર્જુન મુશ્કેલીમાં મુકાયા હતા. જો કે, ત્યારબાદ શ્રી કૃષ્ણે અર્જુનની આ મૂંઝવણ દૂર કરી અને પાંડવોએ યુદ્ધમાં વિજય મેળવ્યો. ત્યારથી દ્રોણાચાર્ય અને અર્જુન સૌથી પ્રખ્યાત ગુરુ-શિષ્ય જોડી માનવામાં આવે છે.
મહર્ષિ વેદ વ્યાસ
વિદ્વાન વિદ્વાન મહર્ષિ વેદ વ્યાસનું નામ પણ પ્રખ્યાત ગુરુઓમાં શામેલ છે. પ્રાચીન ગ્રંથો અનુસાર મહર્ષિ વેદ વ્યાસને ભગવાન વિષ્ણુનો અવતાર પણ માનવામાં આવે છે. મહર્ષિ વેદ વ્યાસે 18 પુરાણો અને મહાકાવ્ય મહાભારતની રચના કરી હતી. મહર્ષિના શિષ્યોમાં ઋષિ જૈમિન, વૈશંપાયણ, મુનિ સુમંટુ, રોમહર્ષન વગેરેનો સમાવેશ થાય છે.
હિન્દુ ધાર્મિક શાસ્ત્રો અનુસાર મહર્ષિ વ્યાસ ત્રિકાલ્યા એટલે કે તે ત્રણેય યુગની સંપૂર્ણ જાણકારી ધરાવતા હતા. મહર્ષિ વ્યાસનું પૂરું નામ કૃષ્ણદ્વૈપાયન છે. તેમણે વેદોનો વિભાગ કર્યો, તેથી તેઓ વ્યાસ અથવા વેદવ્યાસ તરીકે ઓળખાવા લાગ્યા.
ગુરુ વિશ્વામિત્ર
વિશ્વામિત્ર મહાન ઋષિ ભૃગુનો વંશજ હતો. ઘણી વાર તમને હિન્દુ પૌરાણિક કથાઓમાં ગુરુ વિશ્વામિત્ર વિશે સાંભળવાનું મળશે. ભગવાન રામ અને લક્ષ્મણ ગુરુ વિશ્વમિત્રના પ્રિય શિષ્યોમાં હતા. વિશ્વામિત્રએ ભગવાન રામ અને લક્ષ્મણને શાસ્ત્રો અને ગ્રંથો શીખવ્યા હતા. એકવાર, દેવતાઓ સાથે ગુસ્સે થઈને, તેણે પોતાની એક અલગ જ દુનિયા બનાવી હતી.
પ્રજાપતિનો પુત્ર કુશ, કુશનો પુત્ર કુશનાભા અને કુશનાભનો પુત્ર રાજા ગાધી હતો. વિશ્વામિત્ર તે જ ગાધીનો પુત્ર હતો. વિશ્વામિત્ર શબ્દ વિશ્વ અને મિત્ર પરથી આવ્યો છે જેનો અર્થ છે મિત્રતા અથવા બધા સાથેનો પ્રેમ. તેમના નામની જેમ જ ગુરુ વિશ્વામિત્રનો પણ એક સ્વભાવ હતો.